(Kuching, 19 Okt) – Jawatankuasa Tanah Adat dan Lepu’un Hulu Balui (Tanah Adat and Lepu’un Committee) di Belaga telah mengadakan bantahan terhadap projek penanaman semula di Uma Lahanan, Sungai Buang, dengan mendakwa projek tersebut telah menceroboh tanah adat penduduk asal (NCR), serta merosakkan alam sekitar dan warisan budaya tempatan.
Pengerusi jawatankuasa, Denis Hang Bilang, mengetuai lima wakil dari Uma Daro, Uma Belor, Uma Juman dan Uma Lahanan berkumpul semalam (18 Oktober) di tapak projek di Belaga untuk menyatakan bantahan terhadap aktiviti penanaman buluh oleh syarikat swasta.
Denis dalam kenyataan berkata: "Jawatankuasa mendapati projek ini telah menceroboh tanah masih dianggap sebagai tanah adat (NCR) dan wilayah tradisi Lepu’un, yang dimiliki oleh komuniti asal Hulu Balui, serta mengakibatkan kerosakan alam sekitar yang serius dan mengancam warisan budaya rakyat tempatan."
Pihak jawatankuasa menyatakan, projek ini telah merosakkan alam sekitar, mencemarkan sungai, serta mengganggu cara hidup tradisional penduduk Hulu Balui yang bergantung kepada perikanan dan sumber hutan.
Mereka menambah bahawa hakisan tanah di kawasan projek mengalir terus ke Tasik Bakun, dan risiko mendapan yang tinggi boleh memendekkan jangka hayat Empangan Bakun.
Pihak jawatankuasa juga menuduh, projek ini telah menceroboh tanah adat warisan rakyat Hulu Balui sejak sebelum pemerintahan James Brooke (sebelum 1841) dan sebelum penubuhan Malaysia.
Pada masa yang sama, jawatankuasa tersebut membantah perintah tanah yang diwartakan pada tahun 1997 oleh bekas Ketua Menteri Sarawak, Tun Pehin Sri Abdul Taib Mahmud, iaitu "Land Order (Extinguishment of Native Customary Rights) (Bakun Reservoir Area) (No. 4), 1997".
Warta tersebut yang diterbitkan pada 15 Februari 1997, telah menghapuskan semua hak tanah adat komuniti Bakun tanpa persetujuan dan tanpa pampasan yang setimpal. Jawatankuasa berpandangan, tindakan ini melanggar Perkara 13 Perlembagaan Persekutuan.
Bagi pihak komuniti Hulu Balui, Denis mengemukakan empat tuntutan kepada kerajaan Sarawak:
1. Membatalkan warta tahun 1997 dan memulihkan hak tanah adat yang telah dimansuhkan;
2. Menyediakan tanah ganti bagi semua tanah adat dan wilayah Lepu’un yang ditenggelami akibat projek hidroelektrik Bakun, dan keutamaan diberi untuk menandakan tanah ganti dalam kawasan warisan yang tidak ditenggelami;
3. Mengeluarkan semua tanah adat dan tanah Lepu’un secara rasmi ke dalam warta menggunakan peta rasmi, mencontohi kaedah pendaftaran tanah kerajaan kolonial British pada 1 Januari 1958;
4. Menuntut syarikat terlibat membayar pampasan kepada komuniti Uma Lahanan, berdasarkan memorandum persefahaman (MOU) yang ditandatangani tahun 1989 antara Sarawak Timber Association (STA) dan cawangan OUNA Belaga, dan dikira 10 kali ganda nilai semasa.
Denis menegaskan, bantahan ini bukanlah penolakan terhadap pembangunan, sebaliknya adalah tuntutan keadilan dan pengiktirafan hak warisan nenek moyang.
Beliau berkata: "Kami tidak menolak pembangunan, tetapi kami menolak sebarang cubaan mencemari Perkara 13 Perlembagaan Persekutuan dan menghapuskan hak warisan kami.
"Tanah ini milik nenek moyang yang telah meninggal dunia, mereka yang masih hidup, dan generasi akan datang yang belum lahir."
Pengerusi jawatankuasa, Denis Hang Bilang, mengetuai lima wakil dari Uma Daro, Uma Belor, Uma Juman dan Uma Lahanan berkumpul semalam (18 Oktober) di tapak projek di Belaga untuk menyatakan bantahan terhadap aktiviti penanaman buluh oleh syarikat swasta.
Denis dalam kenyataan berkata: "Jawatankuasa mendapati projek ini telah menceroboh tanah masih dianggap sebagai tanah adat (NCR) dan wilayah tradisi Lepu’un, yang dimiliki oleh komuniti asal Hulu Balui, serta mengakibatkan kerosakan alam sekitar yang serius dan mengancam warisan budaya rakyat tempatan."
Pihak jawatankuasa menyatakan, projek ini telah merosakkan alam sekitar, mencemarkan sungai, serta mengganggu cara hidup tradisional penduduk Hulu Balui yang bergantung kepada perikanan dan sumber hutan.
Mereka menambah bahawa hakisan tanah di kawasan projek mengalir terus ke Tasik Bakun, dan risiko mendapan yang tinggi boleh memendekkan jangka hayat Empangan Bakun.
Pihak jawatankuasa juga menuduh, projek ini telah menceroboh tanah adat warisan rakyat Hulu Balui sejak sebelum pemerintahan James Brooke (sebelum 1841) dan sebelum penubuhan Malaysia.
Pada masa yang sama, jawatankuasa tersebut membantah perintah tanah yang diwartakan pada tahun 1997 oleh bekas Ketua Menteri Sarawak, Tun Pehin Sri Abdul Taib Mahmud, iaitu "Land Order (Extinguishment of Native Customary Rights) (Bakun Reservoir Area) (No. 4), 1997".
Warta tersebut yang diterbitkan pada 15 Februari 1997, telah menghapuskan semua hak tanah adat komuniti Bakun tanpa persetujuan dan tanpa pampasan yang setimpal. Jawatankuasa berpandangan, tindakan ini melanggar Perkara 13 Perlembagaan Persekutuan.
Bagi pihak komuniti Hulu Balui, Denis mengemukakan empat tuntutan kepada kerajaan Sarawak:
1. Membatalkan warta tahun 1997 dan memulihkan hak tanah adat yang telah dimansuhkan;
2. Menyediakan tanah ganti bagi semua tanah adat dan wilayah Lepu’un yang ditenggelami akibat projek hidroelektrik Bakun, dan keutamaan diberi untuk menandakan tanah ganti dalam kawasan warisan yang tidak ditenggelami;
3. Mengeluarkan semua tanah adat dan tanah Lepu’un secara rasmi ke dalam warta menggunakan peta rasmi, mencontohi kaedah pendaftaran tanah kerajaan kolonial British pada 1 Januari 1958;
4. Menuntut syarikat terlibat membayar pampasan kepada komuniti Uma Lahanan, berdasarkan memorandum persefahaman (MOU) yang ditandatangani tahun 1989 antara Sarawak Timber Association (STA) dan cawangan OUNA Belaga, dan dikira 10 kali ganda nilai semasa.
Denis menegaskan, bantahan ini bukanlah penolakan terhadap pembangunan, sebaliknya adalah tuntutan keadilan dan pengiktirafan hak warisan nenek moyang.
Beliau berkata: "Kami tidak menolak pembangunan, tetapi kami menolak sebarang cubaan mencemari Perkara 13 Perlembagaan Persekutuan dan menghapuskan hak warisan kami.
"Tanah ini milik nenek moyang yang telah meninggal dunia, mereka yang masih hidup, dan generasi akan datang yang belum lahir."